Property Law Updates: संयुक्त कुटुंब पद्धती आजही भारतात अनेक ठिकाणी पाहायला मिळते. जरी काळानुसार कुटुंबांच्या संरचनेत बदल आले असले, तरी काही ठिकाणी तेथे आजही एकत्र राहणारी कुटुंबे अस्तित्वात आहेत. मात्र, विभक्त कुटुंब पद्धतीचे प्रमाण वाढत चालले आहे. यामुळे मालमत्तेच्या वाटपावरून वाद निर्माण होण्याची समस्या सुद्धा गंभीर बनली आहे.
खासकरून जेव्हा मोठ्या प्रमाणावर असलेल्या जमिनीची विभागणी होऊन ती छोटे-छोटे तुकडे होतात, तेव्हा कुटुंबातील सदस्यांमध्ये त्यावर वाद होणे स्वाभाविक आहे. या सगळ्यात एक गोष्ट स्पष्ट आहे, ती म्हणजे मालमत्तेचे वाटप हे केवळ त्या व्यक्तीच्या वडिलांकडून मिळालेल्या वारशावर आधारित असते.
पणजोबांनी मिळवलेल्या जमिनीचा पुढील पिढ्यांमध्ये वाटा कसा केला जातो, आणि त्याचे कायदेशीर नियम काय आहेत, हे खूप महत्त्वाचे ठरते. प्रत्येक कुटुंबाने याचा सखोल विचार करून, योग्य निर्णय घेणे आवश्यक आहे.
Property Law Updates
वाडीलोपार्जित संपत्तीचे पीढ्यानुसार विभाजन आणि त्यातील बदल
वडिलोपार्जित संपत्तीचे [Ancestral property] विभाजन कुटुंबातील प्रत्येक पिढीच्या मागोमाग बदलत जाते, आणि प्रत्येकाच्या वाट्याचा आकार कमी होत जातो. उदाहरणार्थ, जर पणजोबांकडे असलेल्या जमिनीचे विभाजन त्यांच्या दोन मुलांमध्ये समान प्रमाणात केले तर प्रत्येकाला 50-50% वाटा मिळतो. त्यानंतर, पुढच्या पिढीत म्हणजे आजोबांच्या दोन मुलांमध्ये ही मालमत्ता विभागली गेली, तर प्रत्येकाला फक्त 25-25% वाटा मिळतो.
या विभागणीमुळे, जर तुमच्या वडिलांचा आणखी एक भाऊ असेल आणि त्याला एक मुलगा असेल, तर त्यालाही त्याचा वाटा मिळतो, आणि पिढ्यानं पिढ्या मालमत्तेचा वाटा आणखी छोटा होतो. शेवटी, वडिलोपार्जित संपत्ती वारशाने विभागली जात राहते आणि प्रत्येक पिढीत तिचा वाटा कमी होत जातो.
तुमच्या वडिलोपार्जित संपत्तीत तुम्हाला किती हिस्सा मिळेल?
वडिलोपार्जित संपत्तीत तुम्हाला मिळणारा हिस्सा अनेक घटकांवर अवलंबून असतो. उदाहरणार्थ, जर तुमच्या वडिलांना त्यांच्या कुटुंबाच्या मालमत्तेवर 25% हक्क असेल आणि तुम्ही दोन भाऊ असाल, तर त्या 25% मालमत्तेचे विभाजन तुम्ही समानपणे कराल. याचा अर्थ, प्रत्येकाला त्या 25% चा अर्धा, म्हणजेच 12.5% मिळेल.
हा वाटा केवळ मालमत्तेच्या विभाजनावर आधारित असतो, परंतु कुटुंबातील इतर सदस्य आणि त्यांची भूमिका यावर देखील त्याचा परिणाम होऊ शकतो. जसे, कधीकधी कुटुंबातील इतर सदस्य, जे मालमत्तेचा भाग घेऊ इच्छित असतात, त्यांच्याशी या वाटपावर चर्चा करावी लागते.
यामुळे, प्रत्येक पिढीत मालमत्तेचा वाटा लहान होत जातो. त्यामुळे, एकाच कुटुंबामध्ये पिढ्यानं पिढ्या मालमत्तेचा वाटा कमी होऊ शकतो, आणि शेवटी मिळणारा हिस्सा खूपच कमी राहतो. या सर्व गोष्टींचा विचार करत, वडिलोपार्जित संपत्तीचे विभाजन केवळ कुटुंबातील हक्क आणि त्याच्या वाट्यांवरच नाही, तर त्याचबरोबर कुटुंबीयांच्या एकोप्यावर, समजुतीवर आणि सहमतीवर देखील आधारित असते. [ Source : “News 18 लोकमत” ]
मृत्युपत्र का आवश्यक आहे आणि त्याचे महत्त्व
मृत्युपत्र हे एक महत्त्वाचे कायदेशीर दस्तऐवज आहे, कारण त्यामुळे मालमत्तेचे योग्य आणि स्पष्ट वाटप केले जाते. यामुळे, कुटुंबीय किंवा वारसांमध्ये भविष्यात होणारे वाद कमी होण्याची शक्यता आहे.
जर मृत्युपत्र अस्तित्वात असेल, तर त्या प्रकरणात संपत्तीचे वितरण एकाच व्यक्तीला किंवा ठरवलेल्या व्यक्तीला दिले जाते, आणि इतर कोणत्याही व्यक्तीला त्यावर दावा करण्याचा हक्क नाही. हे कुटुंबीयांच्या नातेसंबंधांसाठी महत्त्वाचे असते, कारण मृत्युपत्रामुळे सगळे निर्णय आधीच स्पष्ट होतात.
मात्र, जर मृत्युपत्र नसेल, तर हिंदू उत्तराधिकार कायद्यानुसार, म्हणजेच Hindu Succession Act, 1956 प्रमाणे मालमत्तेचे वाटप कायदेशीर पद्धतीने केले जाते. यामध्ये सर्व वारसांना त्यांचा कायदेशीर वाटा दिला जातो. उदाहरणार्थ, मुलांना आणि पत्नीला संबंधित मालमत्तेचे वाटप त्यांच्याशी संबंधित नियमांच्या आधारे दिले जाते.
पण मुस्लिम कुटुंबांसाठी याचा वेगळा दृष्टिकोन आहे. मुस्लिम उत्तराधिकाराच्या संदर्भात, Sharia Law किंवा शरियत कायद्याचे नियम लागू होतात. हे नियम हिंदू उत्तराधिकार कायद्यापेक्षा वेगळे आहेत, आणि त्यानुसार मालमत्तेचे वितरण केले जाते.
त्यामुळे, मृत्युपत्राची आवश्यकता हे केवळ संपत्तीचे योग्य वाटप करणारे एक कायदेशीर साधनच नाही, तर ते कुटुंबातील वाद आणि संघर्ष कमी करण्यास मदत करते.
हेही वाचा:
मोठी बातमी! जन्म-मृत्यू प्रमाणपत्रासाठी नवे कठोर नियम; महसूलमंत्र्यांचा महत्त्वाचा निर्णय
संपत्तीच्या वादापासून कसे वाचावे?
संपत्तीच्या वादापासून बचाव करण्यासाठी, सर्वप्रथम कुटुंबातील मालमत्तेचे विभाजन स्पष्टपणे करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. जर प्रत्येक व्यक्तीला त्यांचा हिस्सा समजला आणि स्पष्ट केला जातो, तर भविष्यामध्ये कोणत्याही प्रकारचा गोंधळ किंवा वाद होण्याची शक्यता कमी होते. यासाठी, संपत्तीचे वाटप कुटुंबातील सर्व सदस्यांच्या सहमतीने, आपसातील चर्चा करून करणे अधिक सोयीचे ठरते.
तसेच, मालमत्तेची योग्य नोंदणी करणे आणि मृत्युपत्र तयार करणे अत्यंत आवश्यक आहे. जेव्हा या कागदपत्रांची स्पष्टता आणि कागदावर नोंद असते, तेव्हा कायदेशीर प्रक्रिया देखील पारदर्शक होते. यामुळे, संपत्तीच्या वाटपावर कोणताही अनावश्यक वाद उभा राहणार नाही.
याचसोबत, कुटुंबातील प्रत्येक सदस्याने कायदेशीर कागदपत्रे अद्ययावत ठेवणे महत्त्वाचे आहे. जर कुटुंबीयांचे मालमत्तेचे वाटप जुने कागदपत्र किंवा नोंदणीवर आधारित असेल, तर यामुळे भविष्यकाळात वाद निर्माण होण्याची शक्यता असू शकते. त्यामुळे, प्रत्येकाने त्या कागदपत्रांचे अद्ययावत ठेवले पाहिजे.
आखरीत, संपत्तीच्या वाटणी प्रक्रियेला विलंब न करता वेळेवर पूर्ण करणे अत्यंत आवश्यक आहे. वेळेवर आणि योग्य पद्धतीने निर्णय घेतल्यास, भविष्यात वाद टाळले जातात आणि कुटुंबातील संबंधही बिघडत नाहीत. त्यामुळे, कुटुंबीयांच्या परस्पर सहमतीने आणि कायदेशीर दृष्टिकोनातून सर्व प्रक्रिया पार पाडणे फायदेशीर ठरते.
निष्कर्ष:
वडिलोपार्जित संपत्तीचे विभाजन हे प्रत्येक कुटुंबासाठी एक महत्त्वाचे व संवेदनशील मुद्दा आहे. प्रत्येक पिढीत संपत्तीचा वाटा कमी होत जातो, त्यामुळे वडिलोपार्जित मालमत्तेची योग्य नोंदणी आणि स्पष्ट विभाजन आवश्यक आहे.
मृत्युपत्र तयार करणे यामुळे वाद टाळण्यास मदत होते आणि कुटुंबातील सदस्यांच्या हक्कांची स्पष्टता सुनिश्चित होते. हे कुटुंबीयांच्या एकोप्यासाठी आणि भविष्यातील समस्यांपासून बचाव करण्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs):
1.वडिलोपार्जित संपत्तीचे वाटप कसे होते?
उत्तर:- वडिलोपार्जित संपत्ती पिढ्यानुसार विभागली जाते. प्रत्येक पिढीत वाटा कमी होतो.
2.मृत्युपत्र का आवश्यक आहे?
उत्तर:- मृत्युपत्रामुळे संपत्तीचे स्पष्ट वाटप होऊन कुटुंबीयांमध्ये वाद टाळता येतात.
3.संपत्तीच्या वादापासून बचाव कसा करावा?
उत्तर:- कुटुंबातील मालमत्तेचे स्पष्ट वाटप, योग्य नोंदणी आणि मृत्युपत्र तयार करून वाद टाळता येतात.
4.संपत्तीचे वाटप कोणत्या कायद्यानुसार होते?
उत्तर:- हिंदू उत्तराधिकार कायदा, 1956 आणि मुस्लिम शरियत कायद्यानुसार संपत्तीचे वाटप होते.