Chinese Apps in India: बंदी घातलेली ॲप्स परत? यादी पाहा!

Chinese Apps in India: २०२० हे वर्ष भारतासाठी अनेक आव्हानं घेऊन आलं. एकीकडे कोरोना महामारीचा मुकाबला, तर दुसरीकडे गलवान खोऱ्यातील चिनी सैन्यासोबतचा संघर्ष. या पार्श्वभूमीवर भारताने देशाच्या सुरक्षेचा विचार करत २६७ चिनी अ‍ॅप्सवर बंदी घालण्याचा मोठा निर्णय घेतला.

ही बंदी केवळ राजकीय किंवा सुरक्षेपुरती मर्यादित नव्हती, तर ती भारतीय वापरकर्त्यांच्या डाटा प्रायव्हसीच्या दृष्टीनेही महत्त्वाची होती. मात्र, तंत्रज्ञान क्षेत्रातील जलद बदल आणि कंपन्यांच्या व्यावसायिक गरजांमुळे या अ‍ॅप्सनी वेगवेगळ्या मार्गांनी भारतात पुनरागमन करण्यास सुरुवात केली.

हे पुनरागमन कसे झाले, कोणती अ‍ॅप्स परतली, आणि भारतासाठी ही बंदी टिकवणे का कठीण आहे, हे आपण या लेखात सविस्तर पाहू.

[Chinese Apps in India]

1.बंदीची पार्श्वभूमी

भारताने २०२० मध्ये जेव्हा २६७ चिनी अ‍ॅप्सवर बंदी घातली, तेव्हा त्यामागे अनेक महत्त्वाची कारणं होती. चीनसोबतच्या तणावपूर्ण संबंधांमुळे भारताची सुरक्षा धोक्यात येण्याची भीती होती. गलवान खोऱ्यातील संघर्ष हा त्याचाच परिपाक होता, जिथे भारतीय जवानांनी प्राणाची बाजी लावली होती.

या घटनेनंतर देशभरातून चीनविरोधात संताप उसळला होता. त्याच वेळी चिनी अ‍ॅप्समधून भारतीय वापरकर्त्यांचा डाटा परदेशात जाऊन गैरवापर होण्याची भीती सरकारला होती.

या अ‍ॅप्सवरून गोळा होणारी माहिती केवळ व्यावसायिक हेतूंसाठी नव्हे, तर देशाच्या सुरक्षेला धोका निर्माण करू शकते, अशी शक्यता वर्तवली गेली. त्यामुळेच भारत सरकारने IT Act अंतर्गत चिनी अ‍ॅप्सवर बंदी घालण्याचा निर्णय घेतला.

Tik Tok, यूसी ब्राऊझर, शेअरइट यांसारखी लोकप्रिय अ‍ॅप्स यामुळे अचानक बंद झाली, ज्याचा मोठा परिणाम भारतीय डिजिटल वापरकर्त्यांवर झाला. मात्र, या निर्णयाचे स्वागतही झाले, कारण देशाच्या सुरक्षेपुढे कोणतीही तडजोड नको, हा विचार सर्वांनाच मान्य होता.

2.अ‍ॅप्सची पुनरागमन प्रक्रिया

बंदी घालून दोन वर्षं उलटून गेल्यानंतर, आता चिनी अ‍ॅप्स वेगवेगळ्या मार्गांनी भारतात पुन्हा दिसू लागली आहेत. किमान ३६ अ‍ॅप्स नव्या नावाने किंवा रिब्रँडिंग करून प्ले स्टोअरवर परतली आहेत. काही अ‍ॅप्सनी केवळ नाव बदलून नवीन स्वरूपात भारतीय बाजारात पाऊल ठेवले, तर काहींनी त्यांच्या कंपन्यांचे मालकी हक्कच बदलून घेतले.

त्यामुळे, जरी अ‍ॅप्स जुनीच असली, तरी मालक वेगळे असल्याने बंदीचा नियम टाळता आला. काही चिनी कंपन्यांनी थेट भारतीय कंपन्यांशी भागिदारी केली, ज्यामुळे त्या कायदेशीररित्या भारतात काम करू लागल्या.

उदाहरणार्थ, शीन या फॅशन अ‍ॅपने रिलायन्ससोबत करार करून डेटा भारतातच साठवण्याचे आश्वासन दिले. यामुळे भारत सरकारच्या सुरक्षाविषयक अटींचे पालन झाले आणि अ‍ॅपला पुनरागमनाची परवानगी मिळाली.

डिजिटल तज्ज्ञांच्या मते, बंदी घालण्यात सरकारने काटेकोर पद्धत अवलंबली नाही, ज्यामुळे या अ‍ॅप्सना वेगळ्या मार्गांनी परतण्याचा मार्ग मिळाला. परिणामी, वापरकर्त्यांसाठी ही अ‍ॅप्स पुन्हा सहज उपलब्ध झाली.

हेही वाचा:

Devendra Fadnavis: लाडकी बहीण योजना बंद होणार? महत्त्वाचे स्पष्टीकरण

3.पुनरागमन केलेली महत्त्वाची अ‍ॅप्स

पुनरागमन करणाऱ्या अ‍ॅप्सपैकी काही अतिशय लोकप्रिय आहेत. Xender, जो पूर्वी फाइल शेअरिंगसाठी प्रचंड वापरला जायचा, तो आता अ‍ॅपल स्टोअरवर परतला आहे. मात्र, गुगल प्ले स्टोअरवर तो अद्याप दिसत नाही. Mango TV, हा चिनी स्ट्रीमिंग प्लॅटफॉर्म, कोणतेही रिब्रँडिंग न करता पुन्हा दोन्ही प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध झाला आहे.

Youku, जो चीनमधील लोकप्रिय व्हिडिओ स्ट्रीमिंग अ‍ॅप आहे, तोही आता भारतीय वापरकर्त्यांसाठी सहज उपलब्ध आहे. Taobao, हा अलिबाबाचा शॉपिंग अ‍ॅप, रिब्रँडिंगशिवाय भारतात परतला आहे, तर Tantan हे डेटिंग अ‍ॅप एशियन डेटिंगसाठी पुन्हा वापरात आले आहे. या अ‍ॅप्सनी भारतीय डिजिटल मार्केटवर पुन्हा वर्चस्व मिळवण्यासाठी आपली रणनीती बदलली आहे.

पुनरागमन करणाऱ्या चिनी अॅप्सची यादी आणि वैशिष्ट्ये:

• Mango TV: चिनी स्ट्रीमिंग प्लॅटफॉर्म कोणतेही रिब्रँडिंग न करता दोन्ही प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध आहे.
• Youku: चीनमधील लोकप्रिय व्हिडिओ स्ट्रीमिंग अॅप आता भारतीय वापरकर्त्यांसाठी सहज उपलब्ध झाले आहे.
• Tantan: एशियन डेटिंगसाठी प्रसिद्ध असलेले हे डेटिंग अॅप पुन्हा वापरात आले आहे.
• Taobao: अलिबाबा कंपनीचे शॉपिंग अॅप कोणतेही रिब्रँडिंग न करता भारतात परतले आहे.
• Xender: पूर्वी फाईल शेअरिंगसाठी प्रसिद्ध असलेले अॅप सध्या अॅपल स्टोअरवर परतले आहे, परंतु गुगल प्ले स्टोअरवर अद्याप उपलब्ध नाही.

4.टिकटॉकची अनुपस्थिती

Tik Tok हे जगभरात लोकप्रिय असलेलं आणि भारतात सर्वाधिक वापरलेलं चिनी अ‍ॅप आहे. पण २०२० च्या बंदीनंतर हे अ‍ॅप आजही भारतात परतलेले नाही. टिकटॉकसाठी भारतीय बाजार हा खूप मोठा होता. लाखो क्रिएटर्स आणि कोट्यवधी वापरकर्ते यामुळे प्रभावित झाले.

मात्र, बंदी घालण्यामागील सर्वात मोठं कारण म्हणजे डाटा प्रायव्हसी आणि चीनसोबतचे तणावपूर्ण संबंध. टिकटॉकने अनेक प्रयत्न केले, पण भारतीय सरकारने त्याला परवानगी दिली नाही. Meta आणि YouTube Shorts यांसारख्या पर्यायांमुळे टिकटॉकची जागा भरली असली, तरी अनेक वापरकर्ते आजही टिकटॉकच्या पुनरागमनाची वाट पाहत आहेत.

5.परतण्याची रणनीती

अनेक चिनी अ‍ॅप्सनी रिब्रँडिंग आणि भागिदारीची रणनीती अवलंबली. शीन या फॅशन अ‍ॅपने रिलायन्ससोबत भागिदारी करून भारतीय वापरकर्त्यांचा डेटा देशातच साठवण्याचं आश्वासन दिलं.

PUBG मोबाईल या लोकप्रिय गेमने क्राफ्टन या दक्षिण कोरियन कंपनीमार्फत Battlegrounds Mobile India म्हणून पुनरागमन केलं. २०२२ मध्ये बंदी घातल्यानंतर २०२३ मध्ये भारतीय सुरक्षाविषयक अटींचे पालन करून परतण्याची परवानगी मिळवली.

6.बंदी घालण्याचे आव्हान

सरकारसाठी या अ‍ॅप्सवर कायमस्वरूपी बंदी घालणं हे मोठं आव्हान आहे. सिंगापूर, व्हिएतनाम, दक्षिण कोरिया, सेशेल्स, जपान किंवा बांगलादेशमधील कंपन्यांमार्फत चिनी अ‍ॅप्स मालकी हस्तांतरित करतात, त्यामुळे मूळ मालक कोण हे शोधणं कठीण होतं. याशिवाय भारतीय कंपन्यांशी भागिदारी करून स्थानिक नियम पाळत ही अ‍ॅप्स परततात.

निष्कर्ष:

चिनी अ‍ॅप्सवरील भारताची बंदी हा देशाच्या सुरक्षेचा भाग आहे, पण तंत्रज्ञान क्षेत्रातील अडथळे आणि व्यावसायिक गरजांमुळे ही बंदी टिकवणे कठीण होत आहे. अ‍ॅप्सनी रिब्रँडिंग, भागिदारी आणि मालकी हक्कांच्या बदलांद्वारे भारतीय बाजारात परतण्याचे मार्ग शोधले आहेत.

सरकारने अधिक कठोर नियम आणि तंत्रज्ञानावर आधारित ट्रॅकिंग यंत्रणा निर्माण केल्याशिवाय ही आव्हानं कायम राहतील.

FAQ: